Biến thể phụ BA.5 của Omicron nguy hiểm thế nào?

Tại buổi gặp mặt cung cấp thông tin y tế chiều 27/6, GS.TS Phan Trọng Lân, Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế, cho biết Việt Nam đã có sự xâm nhập của biến thể phụ BA.5 của Omicron, có khả năng lấn át biến thể phụ đang phổ biến ở nước ta là BA.2.

"Tuy nhiên, đây là điều tất yếu khi người dân giao lưu, đi lại trong bối cảnh bình thường mới. Qua một số đánh giá nhỏ lẻ ban đầu, biến chủng BA.4 và BA.5 có khả năng lây lan nhanh hơn BA.1 và BA.2 trước đó" - Cục trưởng Phan Trọng Lân nói.

Tại các nước châu Âu và châu Mỹ, BA.4 và BA.5 là hai thủ phạm khiến họ đối mặt hàng loạt làn sóng COVID-19 mới. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) Mỹ ngày 14/6 thông báo tính đến ngày 11/6, có tới hơn 21% số ca mắc COVID-19 tại nước này là do nhiễm hai dòng phụ của biến thể Omicron là BA.4 và BA.5; số ca mắc mới COVID-19 trong vòng 7 ngày (tính đến ngày 11/6) tại Mỹ là 105.615 ca, tăng 6,7% so với 1 tuần trước đó.

Theo báo Deutsche Welle (Đức), do sự gia tăng toàn cầu các trường hợp nhiễm COVID-19 bởi biến thể phụ BA.5, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hiện xếp nó là một "biến thể đáng lo ngại". Các chuyên gia tại cơ quan y tế hàng đầu của Đức đã cảnh báo rằng các BA.5 có thể sẽ khiến các ca COVID-19 gia tăng trong mùa Hè này.

Biến thể BA.5 đã gây lo ngại ở Nam Phi vào đầu tháng 5, nhưng làn sóng lây nhiễm sau đó tương đối nhỏ và hiện đang lắng xuống. Tuy nhiên, ở Bồ Đào Nha, BA.5 đã gây ra 80% tổng số ca nhiễm mới. Biến thể này dễ lây lan hơn các biến thể trước như BA.2. Cùng với việc khó xác định các kháng thể trung hòa hơn, BA.5 có khả năng lây nhiễm cao hơn so với các biến thể phụ Omicron khác.

Số ca nhiễm Covid-19 tăng lại ở Singapore. Có đến 45% ca nhiễm trong cộng đồng trong tuần qua là do biến thể phụ BA.4 và BA.5 của biến thể Omicron gây ra, tỉ lệ này tuần trước đó là 30%.

Biến thể BA.5 là gì?

Chỉ vài tuần sau khi dòng phụ BA.2 gây làn sóng gia tăng ca mắc mới trên toàn cầu, hai biến thể phụ khác của Omicron cũng tiếp tục lây lan ra hàng chục quốc gia. Đây là hai biến thể được các chuyên gia ở Nam Phi phát hiện vào tháng 1, có khả năng phát tán mạnh hơn BA.2. Sau đó, đến đầu tháng 4, nó xuất hiện ở Mỹ và dần chiếm ưu thế trong các ca bệnh mới.

Nhưng cho đến nay, theo tạp chí Nature, BA.4 lẫn BA.5 dường như gây ít ca tử vong, nhập viện hơn. Dấu hiệu này cũng cho thấy khả năng miễn dịch ngày càng tăng của con người giúp khắc phục hậu quả tức thì của tình trạng gia tăng ca mắc Covid-19.

BA.4 và BA.5 mang những đột biến độc đáo của riêng chúng với những thay đổi ở đột biến L452R, F486V trên protein gai. Điều này giúp virus bám dính vào tế bào vật chủng nhanh hơn, dễ dàng hơn, thậm chí có thể điều chỉnh một số phản ứng miễn dịch.

Biến thể BA.5 có nguy hiểm không?

Lợi thế lây truyền của các biến chủng có thể là kết quả từ những thay đổi sinh học, ví dụ tốc độ lây nhiễm, cho phép virus lây nhiễm sang nhiều người hơn, nhanh hơn.

Theo nhà dịch tễ học Christian Althaus, Đại học Bern, Thụy Sỹ, sự gia tăng của BA.4 và BA.5 dường như bắt nguồn từ khả năng lây nhiễm cho những người đã có miễn dịch với chủng Omicron tiền nhiệm và biến thể trước đó. Hầu hết quốc gia bên ngoài châu Á đều có rất ít biện pháp để kiểm soát nCoV. Do đó, sự gia tăng các ca mắc BA.4, BA.5 là không thể tránh khỏi.

Giáo sư Marc Johnson, Đại học Missouri, Mỹ, cho biết cả 3 biến thể phụ đều có một đột biến để phân biệt chúng với phiên bản Omicron cũ. Điều này cho thấy có sự hội tụ trong cách vượt qua hệ thống miễn dịch của các chủng "hậu duệ".

Theo Giáo sư Paul Bieniasz, Đại học Rockefeller, Mỹ, những phiên bản Omicron mới hơn có thể vượt qua các kháng thể được tạo ra nhờ tiêm vaccine hoặc lần mắc bệnh trước đó. Một số nhóm nghiên cứu ở Đại học Columbia, tại Nhật Bản, Nam Phi, đã thử nghiệm các kháng thể từ lần nhiễm Omicron trước đó nhằm chống lại BA.4, BA.5. Kết quả cả 3 nhóm nghiên cứu đều phát hiện người có kháng thể từ BA.1 hoặc BA.2 không có khả năng chống lại BA.4, BA.5. Điều này đồng nghĩa họ sẽ bị tái mắc, thậm chí nhiều lần và trong thời gian ngắn.

Cụ thể, GS.TS Kei Sato, Đại học Tokyo, Nhật Bản và cộng sự phát hiện BA.4, BA.5 dễ dàng tái tạo trong tế bào phổi người và gây bệnh nặng hơn cho chuột lang so với BA.2. Các phát hiện sơ bộ cho thấy nguy cơ của BA.4 và BA.5 với sức khỏe toàn cầu “có khả năng lớn hơn so với BA.2 ban đầu”.